Aile Rolleri

Çocukların da dahil olduğu bir aile sisteminde, aile üyelerinin rolleri genellikle bir ya da birden fazla bakım vereni içerir. Bunlar biyolojik ebeveyn, evlat edinen ebeveyn, büyükanne-büyükbaba veya başka bir aile üyesi olabilir. Biyolojik olarak akrabalık bağı olmayan üvey kardeşler veya evlat edinilmiş bireyler de bu sistemin parçasıdır.

Aile, bireyin yaşamındaki en önemli sosyal birimlerden biridir. İçindeki roller ve sorumluluklar, aile üyeleri arasındaki ilişkilerin dinamiklerini belirler. Aile rolleri, aile sistemi içinde birbirimizle nasıl etkileşim kurduğumuzu şekillendirir. Bazen bu roller, aile içindeki dengeyi oluşturmak ve sürdürmek için hizmet eder. Roller hem olumlu hem olumsuz yönlere sahiptir. Önemli olan, bu rollerin aile için ne kadar işlevsel olduğu ve aile üyelerinin derin, anlamlı ve güvenli ilişkiler kurma çabalarına nasıl yardımcı olduğu veya zarar verdiğidir. Aile içindeki roller çoğu zaman toplumsal normlar, kültürel değerler ve bireylerin kişisel özellikleriyle şekillenir.

Bakım verenlerimizin bizimle ve birbirleriyle kurduğu etkileşim, dünyayı ve içindeki yerimizi nasıl gördüğümüzü belirler. Eğer bakım verenler işlevsiz veya sağlıksız davranışlar sergiliyorsa, çocuklar bu davranışları farkında olmadan model alabilir. Travmatik bakım veren deneyimleri, sosyal ilişkilerimizi belirleyen üç ana yapıya etki eder: benlik algımız, iletişim şeklimiz ve başkalarıyla kurduğumuz ilişkiler.

Aile içinde bulunduğumuz “rol”e göre bazı kişilik özelliklerini benimseriz. Eğer aile işlevsizse, roller sağlıksız kalıplardan doğar ve mevcut işlevsizliği sürdürmek için var olur.

Ailede Temel Roller

Roller genellikle ebeveyn, çocuk, eş ve kardeş kategorilerine ayrılır. Her biri bireylerin aile içindeki yerini ve sorumluluklarını belirler.

Ebeveyn RolleriEbeveynler, çocukların gelişiminde kritik role sahiptir. Temel görevleri bakım sağlamak, eğitim vermek, duygusal destek olmak ve güvenli bir ortam yaratmaktır. Ebeveynler arasında roller genellikle nettir; biri disiplin sağlarken diğeri duygusal destek verebilir. Ancak modern aile yapılarında bu roller çatışabilir veya belirsizleşebilir. Bu da aile içi dengeyi bozabilir.

Çocuk RolleriÇocuklar aile dinamiklerine uyum sağlayabilen, öğrenen ve büyüyen bireylerdir. Rolleri yaşa ve gelişim seviyesine göre değişir. Küçük yaşlarda ebeveyne daha bağımlıyken, ergenlikte bağımsızlık ve kimlik arayışı ön plana çıkar. Bu geçiş dönemlerinde ebeveyn tutumları ve iletişim tarzları son derece önemlidir.

Eş RolleriEşler arasındaki roller, hem pratik sorumlulukları hem de duygusal-romantik bağları içerir. Dengeli bir iş bölümü, sağlıklı ilişkinin anahtarıdır. Eşler birbirlerinin güçlü yanlarını desteklemeli, zayıf yanlarını tamamlamalıdır. Ancak aile üyeleri her zaman fiziksel ve duygusal açıdan sağlıklı bağlar kuramayabilir.

İşlevsiz Ailelerde Ortak Roller

Dysfonksiyonel ailelerde bazı roller sıkça görülür. Bartolo bunlardan sekizini tanımlamıştır:

• Kahraman: Sorumlu, başarılı, ailenin gururu olan çocuk.

• Kurtarıcı: Başkalarının sorunlarını çözen, kendi kaygısını hafifletmek için yardım eden.

• Arabulucu: Aile içinde barışı sağlamak için tampon görevi üstlenir.

• Günah Keçisi / Kara Koyun: Ailede en çok yardıma ihtiyacı olan, genellikle sorunları en görünür şekilde yaşayan kişi.

• Santral (Switchboard): Ailede kim ne yapıyor bilen, bilgiyi aktaran merkez kişi.

• Güç Tüccarı (Power Broker): Aile hiyerarşisini kontrol altında tutmaya çalışan.

• Kayıp Çocuk: Sessiz, görünmez, sorun çıkarmayan ama yönsüz ve kararsız birey.

• Palyaço: Mizah kullanarak gerginliği azaltan, ama gerçek duygularını gizleyen.

• Destekçi (Cheerleader): Başkalarına cesaret ve destek veren.

• Besleyici (Nurturer): Güven ve duygusal destek sağlayan.

• Düşünen (Thinker): Mantıklı ve objektif bakış açısı sunan.

• Gerçek Söyleyen (Truthful): Sistemin gerçeğini dile getiren, ancak bazen bu yüzden dışlanan.

• 
  

Son Söz

Buraya kadar okuduysanız, mutlaka kendinizde veya ailenizde bir benzerlik bulmuşsunuzdur. Amacım sizi ya da büyüklerinizi yargılatmak değil; derin bir anlayış ve alçakgönüllülükle yaklaşmanızı sağlamaktır. Çünkü ailemiz bizim için çok değerli ve önemlidir.

Bu rollerden özgürleşmek ve daha bilge, daha hafif bir yaşam sürmek istiyorsanız, Aile Dizimi ve psikoterapiyöntemlerinden mutlaka faydalanmalısınız. Unutmayın, bizi yetiştirenler de bir zamanlar başkaları tarafından yetiştirildi. Herkes çocuğu için en iyisini ister ama sonuç her zaman arzulanan gibi olmayabilir.

Hoşça kalın, gelecek ay yeni yazımda görüşmek üzere…